Immunosupresja: przyczyny i czynniki ryzyka

Leki, choroby i zabiegi chirurgiczne mogą osłabiać układ odpornościowy

Immunosupresja to stan, w którym Twój układ odpornościowy nie działa tak, jak powinien. Immunosupresja może być spowodowana niektórymi chorobami, ale może być również wywoływana przez leki hamujące układ odpornościowy. Niektóre procedury medyczne mogą również powodować immunosupresję.

Układ odpornościowy składa się z komórek, tkanek i narządów, które pomagają organizmowi powstrzymać infekcje. Bez nienaruszonego układu odpornościowego infekcje, które w przeciwnym razie organizm mógłby kontrolować, mogą stać się poważne, a nawet śmiertelne.

Lekarz przesłuchuje pacjenta i pisze w schowku — Caiaimage / Sam Edwards / Getty Images

Przyczyny leków

Istnieje wiele leków stosowanych w celu zmniejszenia stanu zapalnego. Niektóre typy, sklasyfikowane jako immunosupresanty, robią to poprzez tłumienie określonych części układu odpornościowego lub układu odpornościowego jako całości.

Leki immunosupresyjne stosuje się w leczeniu wielu różnych chorób zapalnych i autoimmunologicznych, a także w zapobieganiu odrzucaniu tkanek u biorców przeszczepów narządów.

Kortykosteroidy

Kortykosteroidy, znane również po prostu jako steroidy, to leki doustne, miejscowe, wziewne i dożylne stosowane w celu złagodzenia odpowiedzi immunologicznej.

Ponieważ sterydy zmniejszają stan zapalny, są przepisywane w leczeniu wielu różnych zaburzeń, w tym:

Alergie, takie jak kontaktowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa i anafilaksja
Choroby autoimmunologiczne, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna
Zaburzenia krwi, takie jak niedokrwistość hemolityczna, chłoniak i białaczka
Zaburzenia hormonalne, takie jak choroba Addisona
Stany zapalne oka, takie jak zapalenie błony naczyniowej oka i zapalenie nerwu wzrokowego
Obturacyjne choroby układu oddechowego, takie jak astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
Zaburzenia reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów i zapalenie naczyń

Immunosupresja jest zazwyczaj związana z długotrwałym stosowaniem dużych dawek kortykosteroidów. Na przykład immunosupresja wywołana sterydami często objawia się kandydozą (pleśniawcem) u osób stosujących sterydy wziewne.

Długotrwali użytkownicy prednizonu, jednego z najczęściej przepisywanych sterydów, są narażeni na zwiększone ryzyko infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych.

Nawet przepisany w dawkach 5 miligramów (mg), doustny prednizon może zwiększyć ryzyko infekcji z 18% po roku do 76% po 10 latach stosowania.

Czy skutki uboczne prednizonu są trwałe?

Leki do chemioterapii

Chemioterapia służy do zmniejszania komórek rakowych i pomagania osobom z rakiem w osiągnięciu lub utrzymaniu remisji.

Leki chemioterapeutyczne są ukierunkowane na komórki, które szybko się replikują. Należą do nich komórki rakowe, ale także te we włosach, skórze i przewodzie pokarmowym. Uszkodzenie tych komórek może prowadzić do typowych skutków ubocznych, w tym wypadania włosów, zapalenia błony śluzowej, nudności i wymiotów.

Innym szybko replikującym się ciałem komórek są te znajdujące się w szpiku kostnym. Tkanki te są odpowiedzialne za wytwarzanie komórek krwi, które pomagają zwalczać infekcje. Supresja szpiku kostnego odpowiada za wysokie ryzyko infekcji u osób poddawanych leczeniu raka.

Przeciwciała monoklonalne

Przeciwciała monoklonalne to zwalczające choroby białka wytwarzane w laboratorium, które naśladują naturalne przeciwciała wytwarzane przez organizm w celu zwalczania chorób. Leki te są coraz częściej stosowane w leczeniu różnych chorób, w tym:

Zaburzenia autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna i stwardnienie rozsiane (MS)
Nowotwory, takie jak rak piersi, rak mózgu, rak jelita grubego, chłoniak nieziarniczy (NHL) i przewlekła białaczka limfocytowa (CLL)
Zaburzenia wywołane wirusami, takie jak postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia (PML) i czysta aplazja czerwonokrwinkowa (PRCA)

Przeciwciała monoklonalne można również stosować do zapobiegania odrzuceniu przeszczepu narządu poprzez zapobieganie atakowi immunologicznemu organizmu na obce tkanki.

Ponieważ przeciwciała monoklonalne zmieniają normalne funkcjonowanie układu odpornościowego, może to prowadzić do braku równowagi w komórkach odpornościowych i zwiększonego ryzyka infekcji. W rzeczywistości niektóre typy przeciwciał monoklonalnych wiążą się ze zwiększonym ryzykiem określonych infekcji.

Przykłady infekcji wywoływanych przez przeciwciała monoklonalne
Lek	Używany do	Może zwiększać ryzyko
Avastin (bewacyzumab)	Rak jelita grubego, płuc, nerki, szyjki macicy i jajnika	Posocznica
Erbitux (cetuksymab)	Rak głowy, szyi i jelita grubego	Zakażenia skóry gronkowcem złocistym, posocznica
Lemtrada (alemtuzumab)	CLL i MS	Cytomegalowirus (CMV), półpasiec (półpasiec), pneumocystozowe zapalenie płuc, toksoplazmoza, histoplazmoza, kandydoza
Simulect (bazyliksymab)	Zapobiegaj odrzuceniu przeszczepionego narządu	CMV, opryszczka zwykła (HSV), aspergiloza, kandydoza, infekcje pierwotniakowe
Zinbryta (daklizumab)	SM	Gruźlica, CMV, HSV, grypa, aspergiloza, kandydoza

Inhibitory TNF

Inhibitory czynnika martwicy nowotworu alfa (TNF-α) są lekami immunosupresyjnymi, które leczą stany zapalne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, łuszczyca plackowata, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Crohna. Nazywane również blokerami TNF, leki działają poprzez hamowanie działania związku zapalnego znanego jako czynnik martwicy nowotworu.

Immunosupresyjne działanie inhibitorów TNF-α może znacząco zwiększyć ryzyko tak zwanych „infekcji oportunistycznych”. Są to powszechne infekcje, które zwykle może kontrolować nienaruszony układ odpornościowy, ale takie, które mogą stać się poważne, jeśli układ odpornościowy zostanie osłabiony.

Inhibitory TNF-α są związane ze zwiększonym ryzykiem gruźlicy i infekcji grzybiczych, takich jak histoplazmoza, kokcydioidomikoza i blastomykoza.

Ta klasa leków obejmuje takie powszechnie przepisywane środki, jak:

Cimzia (certolizumab pegol)
Enbrel (etanercept)
Humira (adalimumab)
Remikada (infliksymab)
Simponi (golimumab)

Przyczyny medyczne

Tymczasowa immunosupresja może być spowodowana różnymi powszechnymi infekcjami, w tym grypą i mononukleozą, które osłabiają odpowiedź immunologiczną. Jednak gdy celem infekcji są komórki odpornościowe lub inne elementy układu odpornościowego, może wystąpić poważna immunosupresja.

HIV

Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV) charakteryzuje się postępującym pogorszeniem systemu odpornościowego. Wirus preferencyjnie atakuje białe krwinki zwane limfocytami T CD4, które są odpowiedzialne za sygnalizację i koordynację odpowiedzi immunologicznej.

Ponieważ liczba limfocytów T CD4 stopniowo się zmniejsza, organizm jest podatny na coraz większą liczbę infekcji oportunistycznych związanych z HIV. Stopień upośledzenia można zmierzyć za pomocą badania krwi znanego jako liczba CD4.

Normalna liczba CD4 jest ogólnie definiowana jako 500 lub więcej. Kiedy liczba CD4 spada poniżej 500, uważa się, że osoba ma immunosupresję. Kiedy spada poniżej 200, mówi się, że osoba ma AIDS i ma obniżoną odporność.

Zakażenia oportunistyczne związane z HIV obejmują:

kandydoza
Kokcydioidomikoza
Kryptokokoza
Encefalopatia HIV (demencja AIDS)
Histoplazmoza
Mięsak Kaposiego
Gruźlica
Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis jiroveci
Toksoplazmoza

Asplenia

Asplenia to termin używany do opisania braku prawidłowej czynności śledziony. Śledziona odgrywa kluczową rolę w odpowiedzi immunologicznej, a utrata funkcji śledziony wiąże się z poważnym ryzykiem infekcji.

Asplenia może być wrodzona, ale może również wystąpić z powodu chorób podstawowych, które uszkadzają śledzionę, w tym:

Marskość
Niedokrwistość hemolityczna
Białaczka
Chłoniak
Malaria
Anemia sierpowata

Asplenia zwiększa nawet 200-krotnie ryzyko wystąpienia Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Neisseria meningitides i sepsy.

Pierwotny niedobór odporności

Dziedziczne zaburzenia odporności, zwane pierwotnymi niedoborami odporności (PID), są uważane za rzadkie. Mimo to istnieje ponad 300 różnych PID, o których wiadomo, że zaburzają różne aspekty odpowiedzi immunologicznej. Obejmują one:

Przewlekła choroba ziarniniakowa
Powszechny zmienny niedobór odporności (CVID)
Niedobór immunoglobuliny A
Ciężki złożony niedobór odporności

W przypadku PID układ odpornościowy nie wytwarza wystarczającej liczby komórek odpornościowych, takich jak komórki B lub komórki T, aby uruchomić skuteczną obronę. PID jest zwykle diagnozowany w młodym wieku i często postępuje, zwiększając ryzyko infekcji wraz z wiekiem. Rodzaje infekcji obserwowanych u osób z PID różnią się w zależności od rodzaju dotkniętej komórki odpornościowej.

Leczenie PID jest skomplikowane i wymaga specjalistycznej opieki, po części dlatego, że osoby z PID nie reagują dobrze na szczepienia i zamiast tego wymagają wlewu komórek odpornościowych, aby zapewnić im odpowiednią obronę immunologiczną.

Procedury medyczne

Istnieje kilka procedur, które mogą powodować immunosupresję, bezpośrednio lub pośrednio. Zwykle dzieje się tak, gdy kluczowy element układu odpornościowego, taki jak śledziona lub szpik kostny, jest uszkodzony lub usunięty.

Splenektomia

Chirurgiczne usunięcie śledziony, zwane splenektomią, jest czasami konieczne w leczeniu urazu śledziony, chłoniaka i chorób autoimmunologicznych, takich jak idiopatyczna plamica małopłytkowa.

Asplenia jest następstwem splenektomii i objawia się zwiększonym ryzykiem Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Neisseria meningitides. Te infekcje są bardziej prawdopodobne w ciągu pierwszych kilku lat po splenektomii.

Radioterapia

Radioterapia jest powszechnie stosowana w leczeniu niektórych rodzajów raka i może powodować immunosupresję, jeśli promieniowanie uszkadza szpik kostny lub inne elementy układu odpornościowego.

Mając to na uwadze, nowsze ukierunkowane technologie, takie jak stereotaktyczna radioterapia ciała (SBRT), są w stanie lepiej oszczędzać zdrowe tkanki i zmniejszać ryzyko immunosupresji wywołanej promieniowaniem.

Ablacja szpiku kostnego

Przed przeszczepem komórek macierzystych lub przeszczepem szpiku kostnego biorca zostanie poddany procedurze zwanej ablacją szpiku kostnego, w której promieniowanie lub chemioterapia w wysokich dawkach zabija wszystkie komórki rakowe, a także sam szpik kostny. Jest to zabieg stosowany u osób z chłoniakiem lub białaczką w celu zrobienia miejsca dla przeszczepionych komórek macierzystych.

Bez nienaruszonego układu odpornościowego ludzie, którzy przechodzą takie przeszczepy, są narażeni na wysokie ryzyko infekcji, dopóki szpik kostny nie odbuduje się.

W tym czasie biorca jest narażony na grzybicze infekcje płuc (w tym kryptokokozę i kandydozę), a także CMV i pozaszpitalne wirusy układu oddechowego, takie jak wirus syncytialny układu oddechowego (RSV) i grypa.

Jeśli masz jakąkolwiek formę immunosupresji, prawdopodobnie będziesz musiał unikać kontaktu z osobami, które mogą przenosić choroby zakaźne, w tym z dziećmi w wieku szkolnym i małymi dziećmi. Być może będziesz musiał również unikać miejsc publicznych, nosić maskę na twarz, gdy jesteś w miejscach publicznych i często myć ręce mydłem i wodą.

Porozmawiaj ze swoim lekarzem, aby lepiej zrozumieć sposoby uniknięcia infekcji, jeśli masz przejściową lub przewlekłą immunosupresję.