Rzadki syndromiczny efekt uboczny leków psychiatrycznych i innych
Złośliwy zespół neuroleptyczny (NMS) jest rzadkim i zagrażającym życiu stanem, który może wystąpić po zmianie określonych leków, najczęściej po zwiększeniu dawki leków psychiatrycznych. Zespół został po raz pierwszy scharakteryzowany w latach 60., wkrótce po wprowadzeniu pierwszych leków przeciwpsychotycznych. Na szczęście NMS jest mniej powszechny niż kiedyś. Wynika to częściowo z wprowadzenia nowszych leków przeciwpsychotycznych „drugiej generacji”, które z mniejszym prawdopodobieństwem powodują zespół.KątNMS może wystąpić u osób w każdym wieku i wydaje się, że występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Objawy
Objawy NMS mogą pojawiać się stopniowo i nasilać w ciągu kilku dni. Dwa z klasycznych objawów NMS to sztywność mięśni i ekstremalnie podwyższona temperatura ciała. Niektóre inne potencjalne objawy to:
- Drżenie
- Skurcze mięśni
- Podniecenie
- Dezorientacja (i inne objawy psychiczne)
- Niestabilne ciśnienie krwi
- Zwiększone tętno
- Zwiększone tempo oddychania
- Zwiększona potliwość
- Zaczerwienienie lub bladość skóry
- Niemożność utrzymania
- Niezwykłe ruchy fizyczne
-
Niewydolność nerek (z rozpadu tkanki mięśniowej)
- Śpiączka (jeśli stan nie jest leczony)
Jednak nie każdy z NMS będzie miał wszystkie te objawy. Na przykład sztywność mięśni i podwyższona temperatura ciała mogą nie wystąpić u osoby z NMS po „atypowym” leku przeciwpsychotycznym. NMS może być trudniejszy do zdiagnozowania u kogoś bez tych klasycznych objawów.
Niestety, jeśli NMS nie zostanie szybko zdiagnozowany i leczony, może być śmiertelny (z powodu niewydolności oddechowej, zaburzeń rytmu serca lub innych problemów).
Powoduje
System dopaminowy
Centralny układ nerwowy zawiera wiele neuronów, które reagują na neuroprzekaźnik dopaminę. Wiele różnych schorzeń charakteryzuje się zmianami w układach dopaminy w mózgu. Na przykład w schizofrenii niektóre obszary mózgu wykazują zmiany w odpowiedzi dopaminy.KątUważa się, że przyczynia się to do takich problemów, jak halucynacje. Stany takie jak choroba Parkinsona mają inne, inne problemy z produkcją i stymulacją dopaminy.
Leki wpływające na dopaminę i NMS
Zarówno schizofrenię, jak i chorobę Parkinsona czasami leczy się lekami wpływającymi na układ dopaminowy. W rzadkich przypadkach nagłe zmiany leków, które blokują lub stymulują receptory dopaminy, mogą prowadzić do objawów NMS. Naukowcy wciąż nie są pewni, dlaczego tylko niewielki procent osób przyjmujących te leki kiedykolwiek zachorował na NMS.
Najczęściej NMS występuje po podaniu leku, który blokuje receptory dopaminy. Przykładem jest lek haloperidol, stosowany w leczeniu schizofrenii i niektórych innych schorzeń psychicznych.KątLeki takie jak haloperidol mogą mieć pozytywne skutki, takie jak zmniejszenie halucynacji. Jednak w NMS coś wyzwala potencjalnie niszczycielski efekt uboczny leku.
NMS jest bardziej prawdopodobne po nagłych zmianach w tych lekach. Na przykład osoba, której podano szybki wzrost dawki leku blokującego dopaminę, może być bardziej podatna na wystąpienie NMS. Leki długo działające i leki w dużych dawkach mogą również z większym prawdopodobieństwem wywołać NMS. NMS może być również bardziej prawdopodobny u osób przyjmujących więcej niż jeden z tych rodzajów leków.KątRzadziej NMS może wystąpić, gdy dana osoba przyjmuje długotrwałą, stabilną dawkę leku, takiego jak haloperidol.
NMS występuje częściej w przypadku starszych „typowych” leków przeciwpsychotycznych, takich jak haloperidol. Jednak ostatnio opracowane leki przeciwpsychotyczne (czasami nazywane „atypowymi” lekami przeciwpsychotycznymi) mogą również wywoływać NMS w pewnych sytuacjach.
Inne rodzaje leków, które wpływają na receptory dopaminy, mogą również powodować NMS. Na przykład niektóre leki zapobiegające wymiotom (takie jak metoklopramid) również blokują niektóre receptory dopaminy. Czasami zwiększenie tych leków może również prowadzić do NMS.KątKąt
W innych przypadkach NMS może wystąpić po odstawieniu leku lub jego radykalnym zmniejszeniu. Leki takie jak lewodopa mogą być podawane w celu zwiększenia stymulacji dopaminy. Na przykład lewodopę można stosować w leczeniu osoby z chorobą Parkinsona. Jeśli dana osoba przestanie, zrezygnuje lub zmieni leki tego typu, może wystąpić NMS.
Innymi słowy, NMS ma największe potencjalne ryzyko, gdy zwiększa się dawkę leku blokującego dopaminę (takiego jak haloperidol) lub zmniejsza dawkę leku stymulującego dopaminę. W obu przypadkach osoba otrzymuje mniejszą stymulację dopaminą niż wcześniej.
Dokładnie, dlaczego może to wywołać NMS, nadal nie jest do końca jasne. Prawdopodobnie obejmuje złożoną serię zdarzeń fizjologicznych. Nagła zmiana w stymulacji receptorów dopaminy wydaje się rozregulować autonomiczny układ nerwowy (część twojego ciała, która reguluje wiele nieświadomych funkcji organizmu). To prowadzi do problemów, takich jak zwiększony puls i częstość oddechów. Zmiany w dopaminie mogą również prowadzić do nieoczekiwanego wpływu na komórki mięśniowe, wywołując sztywność mięśni.KątKąt
Oto niektóre z innych leków, które po zwiększeniu mogą powodować NMS:
- Inne „typowe” leki przeciwpsychotyczne (np. flufenazyna i chlorpromazyna)
- „Nietypowe” leki przeciwpsychotyczne (np. olanzapina i risperidon)
- Inne leki przeciwwymiotne (takie jak prometazyna)
- Niektóre leki przeciwdepresyjne (takie jak citalopram i dezypramina)
-
Sole litu (do stabilizacji nastroju)
- Walproinian (lek przeciwdrgawkowy)
Inne leki stymulujące dopaminę (takie jak amantadyna) mogą również wywoływać NMS po zmniejszeniu lub usunięciu.KątKąt
Diagnoza
Diagnoza NMS jest czasami trudna, ponieważ może przypominać inne schorzenia. Na przykład świadczeniodawcy muszą wykluczyć problemy medyczne, które mogą mieć podobne objawy, takie jak udar cieplny, infekcja ośrodkowego układu nerwowego lub zatrucie narkotykami. Inne zespoły wywołane lekami, takie jak zespół serotoninowy, również muszą zostać wyeliminowane jako możliwości. Zespół serotoninowy może powodować objawy podobne do NMS. Jest jednak wyzwalany przez inny rodzaj leku: selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.
Badanie kliniczne i historia choroby dostarczają ważnych punktów wyjścia. Krytycznie NMS jest możliwy tylko wtedy, gdy dana osoba przyjmowała jeden z leków, które mogą prowadzić do NMS.
Szereg testów laboratoryjnych może pomóc w postawieniu diagnozy, częściowo poprzez wyeliminowanie innych możliwości diagnostycznych. Testy te mogą również pomóc w monitorowaniu potencjalnych powikłań. Niektóre potencjalnie pomocne testy mogą obejmować:
-
Nakłucie lędźwiowe (w celu sprawdzenia infekcji)
- Badania krwi fosfokinazy kreatyniny (produkt rozpadu mięśni, często podwyższony w NMS)
- Obrazowanie mózgu (w celu oceny innych potencjalnych przyczyn)
- Podstawowa praca krwi w celu oceny elektrolitów, poziomu kwasów we krwi, odpowiedzi immunologicznej, funkcjonowania narządów itp.
-
Elektroencefalogram (EEG, w celu oceny napadów)
Na szczęście, ze względu na większą świadomość choroby, ludzie są diagnozowani szybciej niż w przeszłości. Zmniejszyło to długoterminowe problemy i śmiertelność z powodu tego zespołu.
Leczenie
Złośliwy zespół neuroleptyczny jest stanem nagłym i musi być jak najszybciej leczony. Osoby dotknięte chorobą wymagają ścisłego monitorowania na oddziale intensywnej terapii.
Pierwszym krokiem jest zatrzymanie leku blokującego dopaminę, który wywołał problem. Jeśli zamiast tego NMS został wywołany przez odstawienie leku stymulującego dopaminę (jak w przypadku choroby Parkinsona), leki należy ponownie rozpocząć. Inne terapie wspomagające mogą obejmować:
- Płyny dożylne i elektrolity
- Zabiegi chłodzące (takie jak koce chłodzące) w celu obniżenia temperatury ciała
- Leki stymulujące dopaminę (takie jak mesylan bromokryptyny)
- Środki zwiotczające mięśnie (takie jak sól sodowa dantrolenu)
- Leki benzodiazepinowe (do kontrolowania pobudzenia)
- Leki antyarytmiczne (w razie potrzeby na problemy z rytmem serca)
- Wentylacja mechaniczna, w razie potrzebyKątKąt
W zdecydowanej większości przypadków NMS można skutecznie leczyć, a osoba dotknięta chorobą wyzdrowieje w ciągu kilku tygodni bez długoterminowych konsekwencji. Czasami jednak pojawiają się trwałe problemy związane z NMS, takie jak niewydolność nerek.
NMS jest śmiertelny w około 10 procentach przypadków (z wyższym wskaźnikiem u osób starszych i osób z innymi poważnymi schorzeniami, takimi jak zastoinowa niewydolność serca).
Monitorowanie dla NMS
Niestety nie ma obecnie sposobu, aby przewidzieć, u których osób rozpoczynających tego typu leki wystąpi NMS. Czynniki genetyczne mogą odgrywać pewną rolę, ale nie są one jeszcze znane.
Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z tego stanu, jeśli Ty lub ktoś, na kim Ci zależy, przyjmuje leki, które mogą wywołać NMS. Ważne jest, aby monitorować osoby, które niedawno rozpoczęły stosowanie leków blokujących dopaminę, pod kątem wczesnych objawów. Jest to szczególnie ważne dla osób, które rozpoczęły przyjmowanie długo działających leków do wstrzykiwań.KątKąt
Ważne jest również monitorowanie osób z chorobą Parkinsona, które odstawiają leki lub zmieniają schemat leczenia. To uważne monitorowanie może prowadzić do wczesnej diagnozy i leczenia.
Po złośliwym zespole neuroleptycznym
Chociaż większość osób, które doświadczają NMS, nigdy nie ma kolejnego epizodu, niektóre osoby mogą, zwłaszcza jeśli nie są przestrzegane odpowiednie środki ostrożności.
Jeśli dana osoba doświadcza NMS, ważne jest, aby nie wznawiać podobnego leku zbyt wcześnie. Ogólnie rzecz biorąc, przed wznowieniem leczenia trzeba odczekać co najmniej kilka tygodni. Wtedy Twój lekarz może powoli ponownie wprowadzić uważne monitorowanie za pomocą narkotyków. Zazwyczaj ludzie zaczynają przyjmować pokrewny lek, który nie jest tym samym, który pierwotnie był związany z wywoływaniem NMS.
Co robić
Jeśli obawiasz się NMS lub nawrotu NMS, porozmawiaj ze swoim lekarzem. Nie należy przerywać przyjmowania leków bez uprzedniej konsultacji z zespołem terapeutycznym — może to prowadzić do innych poważnych problemów. Ale możesz być w stanie zastosować inny lek z niższym ryzykiem NMS. Na przykład możesz być w stanie zmienić starszy lek na nowszy „atypowy” lek przeciwpsychotyczny. Możesz też być w stanie zastosować mniejszą dawkę przyjmowanego leku, co zmniejszy ryzyko wystąpienia NMS. Nie wahaj się przedyskutować wszystkich swoich wątpliwości zespołowi medycznemu.
Złośliwy zespół neuroleptyczny to rzadki, ale bardzo poważny potencjalny zespół, który może wynikać z niektórych leków – zwłaszcza niektórych leków psychiatrycznych. Porozmawiaj ze swoim lekarzem o tym, czy NMS stanowi potencjalne zagrożenie w Twojej sytuacji. Dowiedz się o stanie, aby wiedzieć, jak najlepiej być tego świadomym. Uważaj na wczesne oznaki i objawy, a jeśli masz obawy, natychmiast uzyskaj pomoc. Jeśli Ty lub Twoja bliska osoba doświadcza NMS, wiedz, że dostępny jest zespół pracowników służby zdrowia, którzy pomogą Ci przejść przez ten kryzys.
Discussion about this post