Przyczyny i czynniki ryzyka endometriozy

Endometrioza jest stanem, w którym wyściółka macicy, zwana endometrium, rośnie poza macicą, często sięgając do jajowodów, jajników i ściany miednicy. Prawie połowa kobiet dotkniętych endometriozą będzie miała przewlekły ból miednicy, a około 70 procent będzie odczuwać ból podczas miesiączki (bolesne miesiączkowanie). Niepłodność jest również powszechna, dotykając aż jedną na dwie kobiety z tą chorobą.

Nikt obecnie nie zna dokładnej przyczyny endometriozy. Uważa się, że główną rolę odgrywają genetyka, środowisko i styl życia. Istnieją również pewne czynniki ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju endometriozy, chociaż zwykle nie można ich modyfikować (takie jak wiek lub historia rodzinna).

Nie jest jasne, co można zrobić, aby zmniejszyć osobiste ryzyko, poza regularnymi ćwiczeniami i ogólnym utrzymaniem optymalnego stanu zdrowia. Może to zmniejszyć wysoki poziom estrogenu, który przyczynia się do nasilenia i częstotliwości objawów.

Najczęstsze przyczyny

Według badania przeprowadzonego w 2016 roku w Lancet, uważa się, że ponad 10 milionów kobiet na całym świecie cierpi na endometriozę. Najczęściej występuje u kobiet w wieku 30 i 40 lat, ale może dotyczyć dziewczynek w wieku 10 lat.KątKąt

Teorie

Chociaż nie jest jasne, co dokładnie powoduje endometriozę, istnieje kilka teorii, które próbują wyjaśnić, dlaczego występuje endometrioza i dlaczego niektóre kobiety są dotknięte chorobą, a inne nie.

Miesiączka wsteczna

Być może najstarszą hipotezą jest teoria miesiączki wstecznej. Sugeruje to, że niektóre komórki i tkanki z krwawienia miesiączkowego kobiety mogą przepływać wstecz przez jajowody do jamy otrzewnej (przestrzeni w jamie brzusznej, w której znajdują się narządy jamy brzusznej).

Jeśli tak się stanie, uważa się, że komórki mogą się zagnieździć i ustanowić „kotwice”, na których tkanki endometrium z macicy mogą rozpocząć swoją zewnętrzną inwazję. Miesiączka wsteczna nie jest jednak w stanie w pełni wyjaśnić genezy endometriozy, biorąc pod uwagę, że endometrioza może rozwinąć się u dziewcząt przed okresem dojrzewania.KątKąt

Teoria indukcji

Inna teoria sugeruje, że niektóre hormony lub czynniki odpornościowe mogą nieumyślnie przekształcić określone komórki otrzewna (wyściółka jamy otrzewnej) do komórek endometrium.

Hipoteza ta, nazywana teorią indukcji, jest poparta badaniami na zwierzętach, w których tkanki maciczne przeszczepione do otrzewnej pawiana wywołują endometriozę. Późniejsza ocena tkanek wykazała, że ​​różnią się one biologicznie od zmian endometrium, które naturalnie występują w endometriozie.

Teoria ta może lepiej wyjaśnić, dlaczego dziewczęta przed okresem dojrzewania chorują na endometriozę, a także dlaczego niektóre przypadki endometriozy dotykają odległych narządów, takich jak mózg, płuca lub skóra.KątNadal nie jest jasne, który czynnik lub kombinacja czynników (takich jak między innymi hormony, choroba autoimmunologiczna, toksyny) może działać jako „wyzwalacz” indukcji endometrium.

Teoria komórek embrionalnych

Inna teoria, zwana teorią transformacji komórek embrionalnych, sugeruje, że estrogen może nieumyślnie przekształcić niezróżnicowane komórki embrionalne (komórki embrionu, które jeszcze się nie wyspecjalizowały) w komórki endometrium w okresie dojrzewania.KątKąt

Zgodnie z teorią, szczątkowe komórki embrionalne w rozwijającym się żeńskim układzie rozrodczym (tzw kanały müllera) mogą utrzymywać się po urodzeniu i wywołać endometriozę pod wpływem estrogenów. To może wyjaśniać, dlaczego niektóre młodsze dziewczęta chorują na endometriozę, biorąc pod uwagę, że dojrzewanie zaczyna się zwykle u dziewcząt w wieku od 8 do 14 lat.

Teoria nie sprawdza się w przypadkach, w których endometrioza rozwija się poza żeńskim układem rozrodczym. Niektórzy naukowcy uważają, że dzieje się tak, gdy przemieszczone komórki endometrium są transportowane przez układ limfatyczny do odległych części ciała, podobnie jak chłoniak i nowotwory z przerzutami.KątKąt

Genetyka

Większość naukowców zgadza się, że genetyka odgrywa dużą rolę w rozwoju endometriozy. Same statystyki dostarczają dowodów na poparcie tego.

Nawet posiadanie krewnego drugiego lub trzeciego stopnia z endometriozą może zwiększyć ryzyko.KątKąt

Poza dziedziczeniem genów genetyka może również pośrednio przyczyniać się do produkcji hormonów. Endometrioza często występuje w obecności stale podwyższonego poziomu estrogenów.KątZespół nadmiaru aromatazy (AEX) jest skrajnym przykładem, w którym wysoka produkcja estrogenu jest powiązana z określoną mutacją genetyczną.

Uważa się, że endometrioza jest spowodowana nie jedną, ale wieloma mutacjami genetycznymi.KątMogą to być mutacje somatyczne (które pojawiają się po zapłodnieniu i nie mogą być dziedziczone), mutacje germinalne (które są przekazywane potomstwu) lub kombinacja tych dwóch.

Naukowcy zidentyfikowali szereg mutacji genetycznych ściśle powiązanych z endometriozą, w tym:

• 7p15.2, który wpływa na rozwój macicy

• GREB1/FN1, który pomaga regulować produkcję estrogenu

• MUC16, odpowiedzialny za tworzenie ochronnych warstw śluzu w macicy

• CDKN2BAS, który reguluje geny supresorowe nowotworów, które uważa się za powiązane z endometriozą

• VEZT, który pomaga w tworzeniu genów supresorowych nowotworów

• WNT4, który jest niezbędny do rozwoju żeńskiego układu rozrodczego

Pomimo tych wczesnych ustaleń nie ma jeszcze testów genetycznych ani genomicznych, które mogłyby wiarygodnie zidentyfikować lub przewidzieć ryzyko endometriozy.

Inne czynniki ryzyka

Poza ryzykiem rodzinnym istnieje wiele innych cech charakterystycznych typowych dla kobiet z endometriozą. Wszystkie te zagrożenia (lub którekolwiek z nich) nie są konieczne do rozwoju endometriozy. Nie jest jednak zaskakujące, gdy u osoby z endometriozą występuje jeden lub kilka z tych czynników ryzyka.

Wiek

Endometrioza dotyka kobiety w wieku rozrodczym, zwykle między 15 a 49 rokiem życia. Chociaż może czasami rozwinąć się przed pierwszą miesiączką dziewczynki, endometrioza zwykle pojawia się kilka lat po rozpoczęciu miesiączki (menarche).

Większość przypadków jest identyfikowana między 25 a 35 rokiem życia, czas w życiu, kiedy wiele kobiet próbuje zajść w ciążę. U wielu takich kobiet niepłodność może być pierwszą jawną oznaką endometriozy (lub taką, która zmusza je do szukania pomocy medycznej).

Szacunki sugerują, że od 20 do 50 procent kobiet leczonych z powodu niepłodności ma endometriozę, zgodnie z przeglądem badań opublikowanym w 2010 roku w Journal of Assisted Reproduction and Genetics.

Waga

Niski wskaźnik masy ciała (BMI) od dawna uważany jest za kluczowy czynnik ryzyka rozwoju endometriozy. (Jest to sprzeczne z wieloma zaburzeniami zdrowotnymi, w których wysoki BMI przyczynia się do ryzyka choroby.)

Według przeglądu z 2017 r. obejmującego 11 badań klinicznych, ryzyko endometriozy było o 31% mniejsze u kobiet z BMI powyżej 40 (definiowanym jako otyłe) niż u kobiet o normalnej wadze (BMI od 18,5 do 24,9). Nawet w porównaniu do kobiet z nadwagą, kobiety z otyłością miały niższe ogólne ryzyko endometriozy.

Charakterystyka menstruacyjna

Istnieją pewne cechy cyklu miesiączkowego, które często występują u kobiet z endometriozą:KątKąt

• Rozpoczęcie miesiączki przed 12 rokiem życia
• Posiadanie krótkich cykli menstruacyjnych, zazwyczaj krótszych niż 27 dni
• Doświadczanie ciężkich okresów trwających dłużej niż siedem dni
• Przechodzenie menopauzy w starszym wieku

To samo dotyczy nasilenia objawów menstruacyjnych, które często występują przy wysokim poziomie estrogenów.

Nieprawidłowości macicy

Nieprawidłowości macicy mogą zwiększać ryzyko endometriozy poprzez ułatwienie miesiączki wstecznej. Należą do nich stany, które zmieniają położenie macicy lub utrudniają przepływ menstruacyjny. Przykłady obejmują:

• Mięśniaki macicy
• Polipy macicy
• Macica wsteczna (znana również jako pochylona macica), w której macica zakrzywia się do tyłu przy szyjce macicy, a nie do przodu
• Wrodzone wady macicy, w tym kryptomenorrhea (w którym miesiączka występuje, ale nie można jej zobaczyć z powodu wrodzonej niedrożności)
• Asynchroniczne skurcze pochwy, w których pochwa kurczy się nieprawidłowo i/lub nadmiernie podczas menstruacji

Charakterystyka ciąży

Kobiety, które nigdy nie były w ciąży, są bardziej narażone na endometriozę. Nie jest jasne, czy jest to wyłącznie czynnik ryzyka endometriozy, czy jest to konsekwencja niepłodności, która dotyka prawie co dwie kobiety z tą chorobą.

Z drugiej strony ciąża i karmienie piersią wiążą się ze zmniejszonym ryzykiem endometriozy. Robią to przedłużając brak miesiączki (brak miesiączki poporodowej), zmniejszając w ten sposób poziom estrogenu i innych hormonów związanych z objawami endometriozy.

Wbrew powszechnemu przekonaniu ciąża nie „leczy” endometriozy. Może zapewnić tymczasową ulgę (szczególnie w połączeniu z karmieniem piersią), ale nie eliminuje podstawowego przerostu endometrium.

W niektórych przypadkach endometrioza może całkowicie ustąpić wraz z początkiem menopauzy (chyba że przyjmujesz estrogen).

Operacja brzucha

Operacje jamy brzusznej, takie jak cięcie cesarskie (C-sekcja) lub histerektomia, mogą czasami przemieścić tkankę endometrium. Wszelkie pozostałe tkanki, które nie zostały zniszczone przez układ odpornościowy, mogą zagnieździć się poza macicą, prowadząc do endometriozy.

Analiza przeprowadzona w 2013 roku w Szwecji wykazała, że ​​kobiety, które przeszły cesarskie cięcie pierwszego dziecka, były o 80 procent bardziej narażone na późniejszą diagnozę endometriozy niż te, które rodziły drogą pochwową.

Po dwóch lub więcej cięciach cesarskich nie zaobserwowano żadnego ryzyka.

Środowisko

Styl życia odgrywa mniejszą rolę w rozwoju endometriozy, niż można by sobie wyobrazić. To sprawia, że ​​ograniczanie ryzyka jest jeszcze trudniejsze, biorąc pod uwagę, że istnieje kilka modyfikowalnych czynników, które można zmienić.

Możesz zmniejszyć swoje szanse, obniżając poziom estrogenu w swoim ciele. Jest to szczególnie ważne, jeśli znasz czynniki ryzyka endometriozy, w tym historię rodzinną, polimenorrhea lub kryptomenorrhea.

Biuro Zdrowia Kobiet w Waszyngtonie zaleca następujące kroki, aby pomóc obniżyć i znormalizować poziom estrogenu:

• Ćwicz regularnie, najlepiej ponad cztery godziny tygodniowo.
• Ogranicz spożycie alkoholu do nie więcej niż jednego drinka dziennie.
• Ogranicz kofeinę, najlepiej nie więcej niż jeden napój z kofeiną dziennie.
• Zapytaj swojego lekarza o antykoncepcję niskodawkową estrogenu, w tym pigułki, plastry lub pierścienie dopochwowe.