Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości obejmują 10 możliwych do zdiagnozowania zaburzeń psychicznych, które zostały rozpoznane i opisane w najnowszym, piątym wydaniu „Podręcznika diagnostycznego i statystycznego zaburzeń psychicznych” (DSM-5).

Każda z nich jest odrębną chorobą psychiczną zdefiniowaną przez cechy osobowości, które mogą być na tyle niepokojące, że mogą powodować problemy w zdrowych relacjach z innymi ludźmi i mogą prowadzić do znacznego cierpienia lub upośledzenia w ważnych obszarach funkcjonowania.

Czym są zaburzenia osobowości?

Osobowość to sposób myślenia, odczuwania i zachowania, który odróżnia każdą osobę od innych. Osobowość jednostki zazwyczaj pozostaje taka sama w czasie.

Zaburzenie osobowości to sposób myślenia, odczuwania i zachowania, który:

• Odbiega od oczekiwań kultury
• Powoduje niepokój lub problemy z funkcjonowaniem
• Trwa przez czas

Rodzaje

DSM-5 dzieli zaburzenia osobowości na trzy grupy lub klastry na podstawie wspólnych kluczowych cech i objawów. Niektórzy ludzie mogą mieć oznaki i objawy wielu typów zaburzeń osobowości.

Klaster A

Te zaburzenia osobowości charakteryzują się dziwnym lub ekscentrycznym zachowaniem. Osoby z zaburzeniami osobowości skupienia A mają tendencję do doświadczania poważnych zakłóceń w związkach, ponieważ ich zachowanie może być postrzegane jako osobliwe, podejrzane lub zdystansowane.

Zaburzenia osobowości skupienia A obejmują:

• Paranoidalne zaburzenie osobowości: Ktoś z tym zaburzeniem ma ciągłą nieufność i podejrzliwość wobec innych, wierząc, że inni próbują ich poniżać, krzywdzić lub grozić.

• Schizoidalne zaburzenie osobowości: Osoby z tym zaburzeniem są odległe, oderwane i obojętne na relacje społeczne. Na ogół są samotnikami, którzy preferują samotne zajęcia i rzadko wyrażają silne emocje.

• Schizotypowe zaburzenie osobowości: to zaburzenie charakteryzuje się dziwnym myśleniem i mową, niewłaściwym zachowaniem i wyglądem, dziwnymi przekonaniami i problemami w tworzeniu związków. Osoba ze schizotypowym zaburzeniem osobowości jest często opisywana jako dziwna lub ekscentryczna, zwykle ma niewiele, jeśli w ogóle, bliskich związków i może mieć nadmierny niepokój społeczny.

Klaster B

Zaburzenia osobowości skupienia B charakteryzują się dramatycznym lub nieregularnym zachowaniem. Osoby z zaburzeniem osobowości z tej grupy mają tendencję do doświadczania bardzo intensywnych emocji lub angażowania się w niezwykle impulsywne, teatralne, rozwiązłe lub łamiące prawo zachowania.

Zaburzenia osobowości skupienia B obejmują:

• Aspołeczne zaburzenie osobowości: Objawy obejmują lekceważenie lub naruszanie praw innych osób. Osoba z antyspołecznym zaburzeniem osobowości może nie stosować się do norm społecznych, może wielokrotnie kłamać lub oszukiwać innych lub działać impulsywnie.

• Zaburzenie osobowości typu borderline: Zaburzenie to charakteryzuje się niestabilnością w relacjach interpersonalnych, emocjach, obrazie siebie i zachowaniu. Osoba z zaburzeniem osobowości typu borderline może więcej niż raz podejmować próby samobójcze, może wykazywać nieodpowiednio intensywny gniew lub może mieć ciągłe poczucie pustki.

• Histrioniczne zaburzenie osobowości: Osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości mogą czuć się niekomfortowo, gdy nie są w centrum uwagi, mogą wykorzystywać wygląd fizyczny, aby zwrócić na siebie uwagę lub mieć szybko zmieniające się lub przesadzone emocje.

• Narcystyczne zaburzenie osobowości: osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości może mieć wspaniałe fantazje lub zachowania, mieć poczucie uprzywilejowania, wykorzystywać innych lub brak empatii, co często jest spowodowane kruchością w ich poczuciu siebie.

Klaster C

Zaburzenia osobowości skupienia C charakteryzują się lękiem. Osoby z zaburzeniami osobowości w tej grupie mają tendencję do doświadczania wszechobecnego niepokoju i/lub lęku.

Zaburzenia osobowości skupienia C obejmują:

• Unikające zaburzenie osobowości: Osoby z unikającym zaburzeniem osobowości mogą nie chcieć angażować się w kontakt z ludźmi, chyba że są pewni, że są lubiane, mogą być zaabsorbowane krytyką lub odrzuceniem lub mogą uważać się za nieodpowiednich lub nieudolnych społecznie.

• Zaburzenie osobowości zależnej: Osoby z zaburzeniem osobowości zależnej mogą mieć trudności z podejmowaniem codziennych decyzji bez zapewnienia ze strony innych lub mogą czuć się niekomfortowo lub bezradnie, gdy są same z powodu strachu, że nie będą w stanie zadbać o siebie.

• Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowości: osoba z obsesyjno-kompulsywnym zaburzeniem osobowości może być nadmiernie skoncentrowana na szczegółach lub harmonogramach, może nadmiernie pracować, nie dając czasu na odpoczynek lub przyjaciół, lub może być nieelastyczna w swojej moralności i wartościach. Choć podobnie nazwany, to nie to samo, co zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD).

Objawy

Objawy różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia osobowości i mogą wahać się od łagodnego do ciężkiego. Wszystkie zaburzenia osobowości wpływają na to, jak ktoś myśli, czuje i zachowuje się. Objawy te mogą potencjalnie powodować ogromne konflikty z innymi ludźmi, wpływając na relacje, sytuacje społeczne i cele życiowe.

Objawy zaburzeń osobowości można podzielić na dwie kategorie: tożsamość i funkcjonowanie interpersonalne.

Problemy z tożsamością obejmują:

• Niestabilny obraz siebie
• Niespójności w wartościach, celach i wyglądzie

Problemy interpersonalne obejmują:

• Bycie niewrażliwym na innych (niezdolność do empatii)
• Trudność w rozpoznaniu granic między sobą a innymi
• Niespójne, oderwane, przepełnione emocjami, obraźliwe lub nieodpowiedzialne style relacji

Diagnoza

Zgodnie z DSM-5, aby zdiagnozować zaburzenie osobowości, osoba musi spełniać następujące kryteria:

• Przewlekłe i wszechobecne wzorce zachowań, które wpływają na funkcjonowanie społeczne, pracę, szkołę i bliskie relacje
• Objawy, które dotyczą co najmniej dwóch z następujących czterech obszarów: myśli, emocje, funkcjonowanie interpersonalne, kontrola impulsów
• Początek wzorców zachowań, które można prześledzić w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości
• Wzorce zachowań, których nie można wyjaśnić żadnymi innymi zaburzeniami psychicznymi, używaniem substancji lub schorzeniami

Chociaż nie ma testów laboratoryjnych, które by konkretnie zdiagnozowałyby zaburzenia osobowości, lekarz może użyć różnych testów diagnostycznych – takich jak zdjęcia rentgenowskie i badania krwi – aby wykluczyć chorobę fizyczną jako przyczynę objawów.

Prawidłowa diagnoza jest bardzo ważna, ale może być trudna do uzyskania, ponieważ zaburzenia osobowości często współwystępują z innymi chorobami psychicznymi.

Powoduje

Zaburzenia osobowości należą do najmniej poznanych i rozpoznanych zaburzeń psychicznych. Uważa się, że połączenie czynników genetycznych i doświadczeń życiowych – szczególnie niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa – przyczynia się do rozwoju zaburzeń osobowości.Kąt

Jedno z badań wykazało, że dzieci, które doświadczają przemocy werbalnej, są trzykrotnie bardziej narażone na zaburzenia osobowości typu borderline, narcystyczne, obsesyjno-kompulsywne lub paranoidalne w wieku dorosłym.

Wysoka reaktywność u dzieci jest również powiązana z pewnymi zaburzeniami osobowości, w tym wrażliwością na:

• Światło
• Hałas
• Tekstura
• Inne bodźce

Leczenie

W porównaniu z zaburzeniami nastroju, takimi jak depresja kliniczna czy choroba afektywna dwubiegunowa, istnieje stosunkowo niewiele badań dotyczących skutecznego leczenia zaburzeń osobowości. Istnieje jednak coraz więcej metod leczenia opartych na dowodach, które okazują się skuteczne w przypadku zaburzeń osobowości.

Ogólnie rzecz biorąc, cel leczenia zaburzeń osobowości obejmuje:

• Zmniejszenie subiektywnego cierpienia i objawów, takich jak lęk i depresja
• Pomaganie ludziom w zrozumieniu aspektów ich problemów, które są ich wewnętrzne
• Zmiana nieprzystosowawczych i społecznie niepożądanych zachowań, w tym lekkomyślność, izolacja społeczna, brak asertywności i wybuchy temperamentu
• Modyfikowanie problematycznych cech osobowości, takich jak zależność, nieufność, arogancja i manipulacja

Psychoterapia

National Alliance on Mental Illness (NAMI) wymienia kilka rodzajów psychoterapii, które mogą być przydatne w leczeniu zaburzeń osobowości:

• Dialektyczna terapia behawioralna (DBT), która uczy umiejętności radzenia sobie i strategii radzenia sobie z popędami związanymi z samookaleczeniem i samobójstwem, regulowaniem emocji i poprawą relacji

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), której celem jest pomoc w zmniejszeniu objawów poprzez zmianę sposobu, w jaki ktoś myśli lub interpretuje sytuacje, a także działań, które podejmuje w codziennym życiu

• Terapia psychodynamiczna, która kładzie duży nacisk na nieświadomy umysł, w którym znajdują się niepokojące uczucia, popędy i myśli, które są zbyt bolesne, aby ktoś mógł je bezpośrednio skonfrontować

• Terapia rodzinna, podczas której członkowie rodziny uczą się zmieniać niezdrowe wobec siebie reakcje i uczą się skutecznych umiejętności komunikacyjnych

Lek

Zazwyczaj zaburzenia osobowości nie reagują zbyt dobrze na leki, chociaż niektóre leki mogą skutecznie zwalczać towarzyszącą depresję lub stany lękowe (stany występujące wraz z zaburzeniami osobowości). W zależności od czyichś objawów, lekarz może przepisać jeden lub więcej z poniższych:

• Leki przeciwlękowe: łagodzą niepokój, pobudzenie i bezsenność.

• Leki przeciwdepresyjne: pomagają poprawić przygnębiony nastrój, złość lub impulsywność.

• Leki przeciwpsychotyczne: mogą być korzystne dla osób, które często tracą kontakt z rzeczywistością.

• Stabilizatory nastroju: zapobiegają wahaniom nastroju i zmniejszają drażliwość i agresję.

Korona

Nauka radzenia sobie z zaburzeniem osobowości jest kluczem do dobrego samopoczucia. Oprócz poszukiwania profesjonalnego wsparcia ważne jest, aby skontaktować się z wspierającym przyjacielem lub członkiem rodziny, który może pomóc, gdy zmagasz się z silnymi emocjami. Jeśli nie ma do kogo się zwrócić, zadzwoń na infolinię.

• Poznaj wyzwalacze: bez względu na rodzaj zaburzenia osobowości, jednym z kluczy do radzenia sobie jest rozpoznanie wzorców emocjonalnych i wyzwalaczy. We współpracy z terapeutą nauczysz się identyfikować strategie, które pomogą ci radzić sobie z silnymi emocjami.

• Zaangażuj się w pełni w leczenie: nawet jeśli nie czujesz się dobrze, nie powinieneś opuszczać sesji terapeutycznych ani przestawać brać leków bez rozmowy z lekarzem. Podobnie, powinieneś trzymać się regularnych spotkań.

• Ćwicz strategie samoopieki: Regularne ćwiczenia i konsekwentne harmonogramy jedzenia i spania mogą pomóc zapobiegać wahaniom nastroju i radzić sobie z lękiem, stresem i depresją. Ważne jest również, aby unikać narkotyków i alkoholu, które mogą nasilać objawy i wchodzić w interakcje z lekami.