Anatomia przysadki mózgowej

Przysadka mózgowa, znana również jako „gruczoł nadrzędny”, wielkości małego groszku, odgrywa kluczową rolę w regulacji produkcji hormonów z większości innych gruczołów w organizmie. W takim przypadku jest to niezbędne dla wielu funkcji, a także ogólnego stanu zdrowia. Znajduje się w mózgu między obszarem podwzgórza a szyszynką w obrębie kości klinowej (zlokalizowanej z przodu czaszki), gruczoł ten ma dwa płaty: przedni i tylny.

Biorąc pod uwagę jego krytyczną rolę, choroby lub wady rozwojowe przysadki mogą mieć poważne konsekwencje. Należą do nich często bezobjawowe guzy przysadki (gruczolaki), choroba Cushinga (spowodowana nadmiernym stosowaniem sterydów) oraz niedoczynność przysadki, charakteryzująca się niedoczynnością gruczołu.

Anatomia

Struktura

Przysadka mózgowa wielkości grochu składa się zarówno z przedniego, jak i tylnego płata; u dorosłych średnica pionowa wynosi około 8 mm, a obwód poziomy wynosi 12 milimetrów (mm).Są one otoczone twardą membraną (dura) i tuż pod inną taką membraną, przeponą siodła, która ma otwór, który pozwala strukturze zwanej łodygą lejkową opuścić gruczoł.

Każdy z tych płatów ma podczęści i struktury. Oto krótki ich podział:

• Przedni płat przysadki: ta część skierowana do przodu jest największą częścią przysadki mózgowej. Przedni płat przysadki jest odpowiedzialny za syntezę większości hormonów przysadki. Składa się z pars distalis, struktury złożonej z ciągów wyspecjalizowanych komórek, które wydzielają hormony związane ze wzrostem i rozwojem (hormony troficzne). Pars tuberalis to część otaczająca szypułkę lejkowatą, a pars intermedia to cienkie pasmo komórek, które oddziela część dalszą od tylnego płata przysadki.

• Tylny płat przysadki: Tylny płat gruczołu jest przedłużeniem obszaru mózgu podwzgórza, który jest połączony z głównym ciałem za pomocą szypułki lejkowej, która z kolei jest uważana za część tylnego płata przysadki. Ta łodyga biegnie z tuber cinereum, wydrążonego wzniesienia podwzgórza, aby przebić przeponę siodła.

Lokalizacja

Przysadka mózgowa znajduje się w zagłębieniu w kształcie siodła pośrodku kości klinowej, zwanym siodełkiem tureckim.Ta niesparowana kość w kształcie motyla znajduje się z przodu czaszki, mniej więcej na poziomie oczu. To umieszcza ją tuż pod skrzyżowaniem wzrokowym (gdzie krzyżują się nerwy wzrokowe), podwzgórzem, a także przednią częścią pierścienia tętnic zwanego kołem Willisa.Znajduje się z boku zatoki jamistej, przestrzeni, która gromadzi krew z centralnych obszarów mózgu w drodze z powrotem do serca. Z przodu przysadki znajduje się kilka innych przestrzeni gromadzących krew – przednia klinoida i przednie zatoki międzyjamiste.

Wariacje anatomiczne

Kilka wrodzonych odmian występuje przy przysadce mózgowej. Wśród najbardziej znaczących z nich jest to, że istnieją różnice w wielkości między mężczyznami i kobietami, przy czym u tych drugich są one nieco większe. Ciąża powoduje również znaczny wzrost tego gruczołu. Podobnie przysadka mózgowa jest większa w okresie dojrzewania i młodej dorosłości i wiadomo, że kurczy się po 50 roku życia.

Ponadto świadczeniodawcy zaobserwowali szereg innych różnic anatomicznych. Obejmują one:

• Hipoplazja: Jest to niedorozwój przedniego płata przysadki mózgowej, który może poważnie wpłynąć na jego funkcję.

• Hiperplazja: Nadmierne powiększenie przysadki czasami występuje w czasie ciąży lub u młodych, miesiączkujących kobiet.

• Częściowo pusty siodełko tureckie: wariant pustego siodła tureckiego, jest to stosunkowo powszechny stan, w którym część siodła tureckiego przysadki jest pusta i spłaszczona.

• Duplikacja: W niezwykle rzadkich przypadkach – i zwykle wraz z innymi wadami wrodzonymi – przysadka może być zduplikowana. Większość zgłoszonych przypadków dotyczy kobiet lub dziewcząt i wiąże się z wadami wrodzonymi twarzy lub czaszki.

Funkcjonować

Biorąc pod uwagę jej instrumentalną rolę w organizmie, przysadka ma duży wpływ na rozwój i funkcjonowanie człowieka. Odbywa się to przede wszystkim poprzez syntezę hormonów. Jak wspomniano powyżej, płat przedni jest miejscem większości takich czynności i wytwarza:

• Hormon adrenokortykotropowy (ACTH): Kiedy hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) jest uwalniany z podwzgórza i dociera do określonego obszaru, gdzie dzieli się na kilka hormonów, w tym ACTH. Przemieszczają się one do kory nadnerczy (na szczycie dwóch nadnerczy, znajdujących się w górnej części nerek), a następnie przemieszczają się w krwiobiegu, aby uwolnić kortyzol. Z kolei kortyzol reguluje wydzielanie glikokortykosteroidów w okresach stresu.

• Prolaktyna (PRL): Regulowana bezpośrednio przez podwzgórze, PRL jest bezpośrednio związana ze wzrostem gruczołów sutkowych, aby rozpocząć produkcję mleka u kobiet. Jego aktywność jest hamowana przez substancję chemiczną mózgu, dopaminę, au matek poporodowych ta substancja chemiczna jest hamowana, gdy niemowlęta karmią piersią. To z kolei stymuluje aktywność prolaktyny, a tym samym laktację.

• Hormon luteinizujący (LH) i hormon folikulotropowy (FSH): Hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH) jest uwalniany z podwzgórza w celu stymulowania rozwoju LH i FSH. U mężczyzn LH działa na określone komórki w jądrach (komórki Leydiga) wytwarzając testosteron, a FSH oddziałuje na inne komórki (komórki Sertoliego) biorąc udział w rozwoju plemników. U kobiet LH powoduje, że jajniki wytwarzają hormony steroidowe, które z kolei biorą udział w owulacji. FSH działa na komórki związane z rozwojem żeńskich gamet (zwanych komórkami ziarnistymi), które są komórkami, które można zapłodnić, aby stały się zygotami.

• Hormon wzrostu lub somatotropina (GH): Stymuluje wzrost komórek w całym ciele i jest regulowany przez pętlę sprzężenia zwrotnego opartą na poziomie tego hormonu we krwi.

• Hormon stymulujący tarczycę (TSH): Ten hormon stymuluje tarczycę do uwalniania hormonów T3 i T4, które regulują metabolizm w każdej komórce ciała.

Ponadto tylny płat przysadki syntetyzuje kilka innych hormonów, którymi są:

• Oksytocyna: Ten hormon jest najczęściej kojarzony z więziami społecznymi i seksualnymi, dlatego czasami określa się go mianem „hormonu przytulania”. U kobiet w ciąży wydzielanie tej substancji powoduje skurcze prowadzące do porodu, a w okresie poporodowym odruch spuszczania mleka, czyli wydzielanie mleka matki, gdy dziecko ssie pokarm.

• Wazopresyna argininowa (AVP) lub hormon antydiuretyczny (ADH): Hormon ten spełnia kilka ważnych funkcji, w tym regulację i niedobór wody w organizmie, a także regulację ciśnienia krwi w przypadku utraty krwi. AVP powoduje skurcz tętnic za pośrednictwem specjalnych receptorów w całym ciele, a działając na nerki i wchodząc w interakcję z białkiem zwanym akwaporyną 2, tworzy kanały ułatwiające ponowne wchłanianie wody do krwiobiegu.

Powiązane warunki

Wiele stanów i chorób może wpływać na przysadkę mózgową: wszystko, od infekcji lub stanu zapalnego po obecność guzów. Większość problemów jest związanych z tym ostatnim przypadkiem i są one zwykle leczone za pomocą radiochirurgii z nożem gamma, która wykorzystuje ukierunkowane promieniowanie do wykonania operacji, innego rodzaju radioterapii zwanej radioterapią z modulacją intensywności (IMRT) lub, w niektórych przypadki, tradycyjna chirurgia. Oto szybki podział:

• Gruczolak przysadki: Gruczolaki to guzy, które rosną na przysadce mózgowej. Prawie zawsze są łagodne (nienowotworowe), występują u około 20% osób iw wielu przypadkach są bezobjawowe. Ich obecność może być związana z innymi schorzeniami, takimi jak wysoki poziom wapnia we krwi. Te gruczolaki – ze względu na swój rozmiar – prowadzą do niedoczynności gruczołu lub nadmiernej produkcji hormonu (znanej również jako niedoczynność przysadki). Czasami te gruczolaki prowadzą do bólów głowy lub problemów ze wzrokiem.

• Hiperprolaktynemia: ten typ guza powoduje, że przysadka mózgowa wytwarza hormon prolaktynę. Różnej wielkości, z mniejszymi zwanymi „mikroprolaktynoma” i większymi naroślami zwanymi „makroprolaktynoma”, mogą one prowadzić do wydzieliny z piersi u kobiet, nieregularnych miesiączek, a nawet utraty funkcji menstruacyjnych u kobiet. U mężczyzn stan ten może prowadzić do impotencji. Czasami rosną one na tyle duże, że wywołują objawy.

• Udar przysadki: Jest to rzadki stan, w którym gruczolak przysadki powiększa się i zaczyna nabierać krwi tętniczej, co prowadzi do niedrożności przepływu krwi. To z kolei prowadzi do nagłego bólu głowy, zaburzeń widzenia, zmniejszonej produkcji hormonów, a w niektórych przypadkach do wymiotów.

• Zespół Cushinga: Często jest wynikiem nadmiernej ekspozycji na steroidy — chociaż występuje również w przypadkach, gdy gruczolaki powodują nadpobudliwość produkcji hormonów — zespół Cushinga prowadzi do nadczynności nadnerczy, prowadząc do nadprodukcji kortyzolu. Częściej występujący u kobiet stan ten prowadzi do postępującego przyrostu masy ciała, depresji, osłabienia mięśni i łatwego powstawania siniaków na skórze. U mężczyzn może prowadzić do impotencji, au kobiet może powodować nieregularne miesiączki.

• Niedoczynność przysadki i panhypopituitaryzm: Niedoczynność przysadki to sytuacja, w której przysadka mózgowa nie wytwarza pewnych hormonów, co może prowadzić do panhypopituitaryzmu lub niedoboru hormonów z innych gruczołów. Podobnie jak w przypadku innych schorzeń, jest to wynik łagodnych guzów atakujących płaty przednie lub obwodowe lub może być niezamierzonym efektem ubocznym operacji. Czasami powstają one z powodu infekcji lub pewnych urazów głowy. Objawy to zmęczenie, nieregularne miesiączki lub nawet całkowita utrata funkcji menstruacyjnych u kobiet, impotencja (u mężczyzn), bezpłodność, podatność na niskie temperatury, zaparcia, suchość skóry i niskie ciśnienie krwi.

Testy

Jeśli skarżysz się na objawy związane z dysfunkcją przysadki, Twój lekarz będzie musiał najpierw przyjrzeć się Twojej historii medycznej. Oznacza to, że podczas konsultacji będziesz musiał mieć pod ręką wszelkie wyniki badań obrazowych lub badań. Jeśli sytuacja tego wymaga, przysadkę można ocenić za pomocą szeregu specjalistycznych metod, w tym:

• Test tolerancji na insulinę: Stosowany do testowania funkcji nadnerczy i przysadki mózgowej – i powszechny test na cukrzycę – ta procedura obejmuje podawanie insuliny w celu wywołania hipoglikemii lub obniżenia poziomu cukru we krwi. Pozwala to świadczeniodawcy ocenić, jak dobrze ten gruczoł jest w stanie wytwarzać niezbędne hormony.

• Test hamowania deksametazonem: ocenia odpowiedź nadnerczy na ACTH poprzez pomiar poziomu kortyzolu w moczu. Zasadniczo ma na celu ocenę, czy przysadka zapewnia odpowiednią produkcję kortyzolu. W szczególności wysokodawkowe wersje tego testu potwierdzają obecność zespołu Cushinga.

• Test stymulacji hormonu wzrostu (GHRH): Znany również jako test argininy, GHRH ocenia poziom produkcji hormonu wzrostu (GH). Wiąże się to z pobieraniem krwi i stosowaniem leków stymulujących czynność przysadki i mierzeniem tych poziomów.

• Test supresji hormonu wzrostu: Testuje stany obejmujące nadczynność przysadki, takie jak zespół Cushinga. Hamując produkcję hormonu wzrostu za pomocą określonych leków, pracownicy służby zdrowia mogą ocenić niedobór GH, a także niedoczynność przysadki.

• Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI): Po wstępnych testach lekarze mogą wymagać obrazowania – często MRI – w celu uzyskania pełniejszego poczucia zdrowia przysadki i oceny obecności jakichkolwiek guzów.