Przegląd
Co to jest mielofibroza?
Mielofibroza jest rzadkim rodzajem raka krwi, w którym szpik kostny (miękka, gąbczasta tkanka wewnątrz większości kości) jest zastępowany przez włóknistą tkankę bliznowatą. Jest uważany za postać przewlekłej białaczki. Kiedy mielofibroza występuje samodzielnie, nazywa się ją pierwotną mielofibrozą. Jeśli pojawia się w wyniku oddzielnej choroby, nazywa się ją wtórną mielofibrozą (np. blizna w szpiku kostnym jako powikłanie choroby autoimmunologicznej).
Szpik kostny zawiera niedojrzałe komórki krwiotwórcze, które mogą rozwinąć się w trzy rodzaje wyspecjalizowanych komórek krwi: krwinki czerwone, krwinki białe lub płytki krwi. Kiedy zmiana (mutacja) zachodzi w DNA pojedynczej komórki, mutacja zostanie przekazana do nowych komórek, gdy uszkodzona komórka się podzieli.
Z biegiem czasu powstaje coraz więcej nieprawidłowych komórek. Mogą również uzyskać dodatkowe mutacje, dzięki czemu komórki rakowe będą z czasem bardziej agresywne. Mogą ostatecznie zastąpić normalne komórki w szpiku kostnym. Szpik kostny zaczyna tracić zdolność do wytwarzania normalnych komórek krwi. Nieprawidłowe komórki krwiotwórcze mogą również rosnąć poza szpikem kostnym w wątrobie, płucach, węzłach chłonnych i innych narządach.
Jakie są cechy mielofibrozy?
Cechą charakterystyczną mielofibrozy jest nadprodukcja olbrzymich komórek zwanych megakariocytami. Megakariocyty normalnie uwalniają drobne fragmenty zwane płytkami krwi. Płytki krwi odgrywają ważną rolę w tworzeniu się skrzepów krwi w miejscu urazu.
Kiedy występuje mielofibroza, szpik kostny wytwarza zbyt wiele megakariocytów, czemu towarzyszy uwalnianie białek zwanych cytokinami. Cytokiny to te same substancje, które powodują, że czujesz się źle, gdy masz grypę. Cytokiny występujące w mielofibrozie powodują stan zapalny i nagromadzenie większej ilości tkanki włóknistej w szpiku kostnym.
Niedokrwistość może wystąpić, gdy występuje niedobór produkcji czerwonych krwinek. Małopłytkowość może wystąpić, gdy występuje niedobór produkcji płytek krwi. Pacjenci z niską liczbą płytek krwi mogą być bardziej podatni na krwawienie.
W około 12% wszystkich przypadków pierwotne zwłóknienie szpiku rozwinie się w ostrą białaczkę szpikową, bardzo agresywną postać raka krwi.
Jak powszechna jest mielofibroza?
Mielofibroza jest rzadkim schorzeniem, w Stanach Zjednoczonych każdego roku odnotowuje się około 1,5 przypadku na 100 000 osób. Występuje zarówno u mężczyzn, jak iu kobiet. Osoby w każdym wieku mogą mieć mielofibrozę, chociaż jest bardziej prawdopodobne, że zostanie zdiagnozowana u osób w wieku powyżej 50 lat. W przypadku dzieci, u których zdiagnozowano mielofibrozę, początek choroby zwykle występuje przed 3 rokiem życia.
Objawy i przyczyny
Co powoduje mielofibrozę?
Przyczyna pierwotnej mielofibrozy nie została jeszcze ustalona. Chociaż mielofibroza nie jest dziedziczna, wiąże się ze zmianami DNA w niektórych genach. Białka zwane kinazami związanymi z janusem (JAK) odgrywają rolę w mielofibrozie. JAK regulują wytwarzanie krwinek w szpiku kostnym, sygnalizując komórkom podział i wzrost. Jeśli JAK staną się nadaktywne, zostanie wytworzonych za dużo lub za mało komórek krwi.
Około 50% pacjentów ma mutację w genie JAK2. Kolejne 5-10% pacjentów ma mutację w genie białaczki mieloproliferacyjnej (MPL). Mutacja zwana kalretykuliną (CALR) odpowiada za około 35% przypadków mielofibrozy.
Czynniki ryzyka zwłóknienia szpiku obejmują ekspozycję na promieniowanie jonizujące lub produkty petrochemiczne, takie jak benzen lub toluen.
Kiedy mielofibroza występuje samodzielnie, nazywa się ją pierwotną mielofibrozą. Czasami mielofibroza może rozwinąć się u pacjentów z innymi nowotworami szpiku kostnego, takimi jak nadpłytkowość samoistna (produkcja nadmiaru płytek krwi) lub czerwienica prawdziwa (produkcja nadmiaru czerwonych krwinek). Jest to znane jako nadpłytkowość samoistna lub mielofibroza postpolicythemia vera.
Jakie są objawy mielofibrozy?
Osoba z włóknieniem szpiku może nie mieć żadnych objawów przez wiele lat. Około jedna trzecia pacjentów nie wykazuje objawów we wczesnych stadiach choroby. Jednak w trakcie choroby mogą wystąpić następujące objawy lub stany:
- Anemia: niedobór czerwonych krwinek, któremu często towarzyszy zmęczenie, osłabienie i duszność
- Blada skóra
- Powiększona śledziona (splenomegalia): Może to powodować uczucie pełności lub dyskomfortu w lewej górnej części brzucha.
-
Nadciśnienie wrotne: wzrost ciśnienia krwi w żyle, która przenosi krew ze śledziony do wątroby
- Rozszerzone żyły w żołądku i przełyku: te żyły mogą pękać i powodować krwawienie.
- Nocne poty
- Niewyjaśnione skrzepy krwi
- Częste infekcje
- Gorączka
- Swędzący
- Nieprawidłowe krwawienie lub siniaki
- Powiększona wątroba
- Ból kości lub stawów
- Utrata masy ciała
- Hematopoeza pozaszpikowa: nieprawidłowy wzrost komórek krwiotwórczych poza szpikem kostnym. Komórki te mogą przedostawać się do innych części ciała, takich jak płuca, przewód pokarmowy, rdzeń kręgowy, mózg czy węzły chłonne. Komórki mogą tworzyć masy (guzy), które uciskają narządy lub upośledzają ich funkcję.
Diagnoza i testy
Jak diagnozuje się mielofibrozę?
Twój lekarz przeprowadzi badanie fizykalne i zapyta o Twoją historię medyczną, w tym o wszelkie objawy, których doświadczasz. Lekarz sprawdzi, czy nie ma oznak powiększenia śledziony lub anemii.
Testy diagnostyczne, które można wykonać, obejmują:
-
Pełna morfologia krwi (CBC): Podwyższona liczba białych krwinek i płytek krwi oraz niższa niż normalna liczba czerwonych krwinek może sugerować zwłóknienie szpiku.
- Badania krwi: Podwyższony poziom kwasu moczowego, bilirubiny i dehydrogenazy mlekowej może oznaczać obecność mielofibrozy.
W celu potwierdzenia diagnozy mogą być potrzebne dodatkowe testy, w tym:
- Analiza mutacji genów: Komórki krwi mogą być badane pod kątem pewnych mutacji związanych z mielofibrozą.
- Biopsja szpiku kostnego: próbkę szpiku kostnego można pobrać do badania pod mikroskopem.
- Testy obrazowe: Badanie ultrasonograficzne może być wykonane w celu sprawdzenia powiększenia śledziony.
Zarządzanie i leczenie
Jak leczy się mielofibrozę?
Dostępne są różne metody leczenia mielofibrozy, w zależności od objawów pacjenta i indywidualnych okoliczności. Niektóre osoby mogą nie wykazywać objawów przez lata. Nawet jeśli nie wymagają natychmiastowego leczenia, należy je obserwować pod kątem zmian wskazujących na pogorszenie ich stanu.
W przypadku większości pacjentów celem jest leczenie stanów związanych z mielofibrozą. Jakafi® (ruksolitynib) to pierwszy lek zatwierdzony przez Food and Drug Administration do leczenia mielofibrozy o średnim lub wysokim ryzyku. Jest to inhibitor multikinaz, który hamuje nadaktywną sygnalizację kinazy janusowej (JAK).
Lek przyjmuje się doustnie. Pomaga złagodzić niektóre objawy związane z chorobą, w tym powiększenie śledziony, nocne poty, swędzenie, utratę wagi i gorączkę.
Leki stosowane w leczeniu anemii obejmują:
- Glikokortykosteroidy
- Androgeny (syntetyczne hormony męskie)
- Immunomodulatory: Interferon podaje się we wstrzyknięciach domięśniowych lub podskórnych. Talidomid i lenalidomid są przyjmowane doustnie. Pomalidomid jest badany w badaniach klinicznych dotyczących leczenia niedokrwistości związanej z mielofibrozą.
-
Leki chemioterapeutyczne: Hydroksymocznik przyjmuje się doustnie, a kladrybinę podaje się dożylnie.
-
Transfuzje krwi mogą być wykonywane w celu zwiększenia liczby czerwonych krwinek u pacjentów z ciężką anemią.
Leki stosowane w leczeniu powiększenia śledziony (splenomegalia) obejmują:
- Jakafi
- Hydroksymocznik
- Interferon
W ciężkich przypadkach może być konieczne usunięcie śledziony (splenektomia) lub radioterapia. Radioterapia może być również stosowana w leczeniu hematopoezy pozaszpikowej (nieprawidłowy wzrost komórek krwiotwórczych poza szpikem kostnym).
Zapobieganie
Jak można zapobiegać mielofibrozie?
Nie można zapobiec zwłóknieniu szpiku, ale przeszczep allogenicznych komórek krwiotwórczych (HCT) może być potencjalnym lekarstwem. Procedura polega na zastąpieniu układu odpornościowego pacjenta układem odpowiedniego dawcy. Ten nowy układ odpornościowy wyszukuje i zabija komórki rakowe w szpiku kostnym pacjenta z mielofibrozą, a także zapewnia zdrowe komórki szpiku kostnego wytwarzające krew. Bezpośrednio przed przeszczepem pacjent musi przejść chemioterapię i/lub radioterapię w celu stłumienia jego własnego układu odpornościowego, aby komórki od dawcy wzięły.
HCT niesie ze sobą wysokie ryzyko powikłań i jest odpowiednie tylko dla niektórych pacjentów. Ryzyko komplikacji jest wyższe u osób z innymi schorzeniami. W przypadku pacjentów, którzy mogą być kandydatami do zabiegu, należy wziąć pod uwagę różne czynniki, w tym ich wiek, nasilenie objawów, inne czynniki ryzyka i prawdopodobieństwo sukcesu.
Discussion about this post